گسترش و رشد فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی و ورود آنها به عرصه سیستم های سازمانی آثار و تبعات مثبتی در ساختار سازمان‌های بهره‌برداری از این فناوری‌ها گذاشته است. تأثیر فزاینده ابزارهای کاربردی و علمی در فعالیت‌های مختلف سازمان به ویژه تأثیر آن بر توسعه راهبردهای اقتصادی موجب ایجاد تحول و بازنگری در رویکرد سنتی به موضوع تجارت و بازار میشود. در این بین توسعه روز افزون اینترنت در کشورهای مختلف و اتصال تعداد زیادی از مردم جهان به شبکه جهانی اینترنت و گسترش ارتباطات الکترونیکی بین افراد و سازمان‌های مختلف از طریق دنیای مجازی اینترنت بستری مناسب و مساعد برای برقراری مراودات تجاری و اقتصادی فراهم کرده است؛ این پدیده نوظهور کسب و کار الکترونیکی نام دارد.
مفهوم کسب و کار الکترونیکی
کلارک کسب و کار الکترونیکی را واژه‌ای به معنی انجام کسب و کار با استفاده از ارتباطات راه دور و ابزارهای مرتبط می‌داند؛ او همچنین معتقد است که تجارت الکترونیکی به معنی انجام تجارت کالا و خدمات با استفاده از ارتباطات راه دور و ابزارهای مرتبط است که نسبت به کسب و کار الکترونیکی از مفهومی محدودتر برخوردار است. به عنوان نمونه فرآیند ثبت و صدور مجوز، نام‌نویسی دانشجویان یا اداره یک دادگاه از جمله مواردی هستند که در مقوله کسب و کار الکترونیکی قرار می گیرند و در ارتباط با تجارت الکترونیکی نمی‌باشند.
گاهی کسب و کار الکترونیکی که شامل مفهوم وسیع‌تری نسبت به تجارت الکترونیکی است با فرمول ذیل نیز بیان میشود:
EB=EC+BI+CRM+SCM+ERP
در این فرمول:
- Electronic Business) EB) به معنی کسب و کار الکترونیکی
- Electronic Commerce) EC) تجارت الکترونیکی
- Business Intelligence) BI) هوشمندی سازمانی
- Customer Relationship Management) CRM) مدیریت ارتباط با مشتری
- Supply Chain Management) SCM) مدیریت بر زنجیره تأمین و
- Enterprise Resource Planning) ERP) برنامه‌ریزی منابع سازمان می‌باشد.
به طور کلی به هر نوع استفاده از فناوری رایانه‌ای در جمع‌آوری، پردازش و ارایه اطلاعات به نحوی که منجر به پیشبرد برنامه‌ها و فعالیت‌های یک سازمان با اهداف تجاری و غیرتجاری باشد، کسب و کار الکترونیکی می‌گویند. در یک نگاه کلی می‌توان گفت کسب و کار الکترونیکی عبارت است از کاربردی کردن همه سیستم‌های اطلاعاتی برای تقویت و کنترل فرآیندهای کسب و کار؛ امروزه این فرآیندها با استفاده از فناوری‌های مبتنی بر وب توسعه می‌یابند.
کاربردهای کسب و کار الکترونیکی
کاربری‌های کسب و کار الکترونیکی می‌تواند به سه شاخه مختلف تقسیم‌بندی شود.
۱) سیستم های کسب و کار داخلی که از طریق مواردی همچون:
- برنامه‌ریزی منابع سازمانی
- درگاه اطلاعات کارمندان
- مدیریت کارهای تیمی
- سیستم مدیریت اسناد
- مدیریت منابع انسانی
- مدیریت تراکنش های داخلی
و غیره محقق می‌گردد.
۲) ارتباطات و همکاری سازمانی که به وسیله مواردی از قبیل:
- نامه های الکترونیکی
- صدا نامه ها
- انجمن های بحث
- کنفرانس های الکترونیکی
- سیستم های ارتباطی
- ارتباطات و تعاملات دولتی
محقق می گردد.
۳) تجارت الکترونیکی که با استفاده از مواردی همچون:
- سرمایه گذاری الکترونیکی
- مدیریت زنجیره تامین
- مدیریت ارتباط با مشتری
- بازاریابی الکترونیکی
- پردازش برخط تراکنش ها
- بانکداری الکترونیکی
قابل بهره‌برداری میشود.
اینگونه کاربردها می‌تواند مورد استفاده افراد مختلفی همچون کاربران اینترنت، اعضای اینترانت‌ها و گروه خاصی از کاربران هدف در یک اکسترانت (مانند مشتریان خاص و شرکا) قرار گیرد.
دلایل به کارگیری کسب و کار الکترونیکی
توسعه و کاربرد فناوری اطلاعات در کسب و کار دلایل مختلفی دارد که از جنبه‌های گوناگون قابل توجه و بررسی هستند؛ در ادامه به چند مورد اشاره می شود.
۱) سازمان شما بیست و چهار ساعت در روز فعالیت خواهد کرد.
به این مفهوم که نیازی نیست شما در تعطیلات سال نو و یا مناسبت‌های دیگر فعالیت فیزیکی شرکت را ادامه دهید. حتی اگر شما در شهری دور زندگی می کنید مردم تمام کشور می‌توانند حتی در زمانی که شرکت شما بسته است از شما خرید کنند؛ در هر لحظه اگر کسی بخواهد از هر گوشه‌ی دنیا در مورد شرکت شما و فعالیت‌هایتان اطلاعات به دست آورد بدون هیچگونه مشکلی آن را به دست خواهد آورد.
۲) پایین آمدن هزینه های نیروی انسانی
وقتی سازمان شما دارای یک وب سایت خوب و حرفه ای شد این امکان برای شما فراهم میشود تا محصولات و خدمات خود را بدون نیاز به استخدام کارمندان زیاد عرضه کنید. شما نیازی به پرداخت و صرف هزینه های زیاد مربوط به بیمه و پاداش حاصل از استخدام نیروهای جدید نخواهید داشت و این در حالی است که شما هنوز قادر هستید که در شرایط برابر از نظر فروش و خدمات به مشتریان فعالیت‌های خود را ادامه دهید.
۳) به دست آوردن هزاران مشتری جدید
هر کسی در هر جای دنیا قادر خواهد بود که با مشاهده وب‌سایت به مشتری شما تبدیل شود. در حالی که شما هزینه‌های ناچیزی را صرف کرده اید اما تبلیغات کالاهای شما در ابعاد جهانی صورت گرفته است.
۴) یک وب سایت تصویر خوبی از یک شرکت موفق و با ثبات را خلق می‌کند.
اینترنت رسانه بزرگی است که به واسطه آن شما می‌توانید هر تصویری را که می‌خواهید از خودتان در ذهن مردم ایجاد کنید. آنچه که در این میان در اختیار شما قرار دارد عبارتست از: طراحی یک وب سایت حرفه ای به همراه اضافه کردن محتوای مناسب. مهم نیست که شرکت شما تا چه حد کوچک است با بهره‌گیری از ابزار مناسب و امید و اراده قوی شما می‌توانید آن را درست مانند یک شرکت بزرگ در دنیای وب معرفی نمایید.
۵) حضور برخط و کسب سهم بازار
در این مرحله روابط شما با رقبا مورد بررسی قرار می‌گیرد. شما باید فکر کنید که اینترنت مانند یک کتاب اول بسیار بزرگ است. بارها و بارها مردم از وب برای خریدن اطلاعات، خدمات و یا محصولات استفاده می کنند. اگر شما در آنجا نباشید و رقبا حضور فعالانه داشته باشند سهم خود را در چنین بازار بزرگی از دست داده‌اید.
۶) جذب مشتریان ناپایدار و بالقوه
مردم زیادی دوست ندارند که از مغازه‌ها، بازار و هر جای شلوغ و پر سرو صدای دیگر خرید کنند؛روزی که مردم با خرید برخط آشنا شوند هرگز به مغازه ها باز نمی‌گردند، مگر آنکه کاملاً نیاز به این کار داشته باشند.
۷) آینه تمام نمای شغل شما
اگر شما یک کارگزار با شخصیت اجتماعی، یک صاحب دفتر خرید و فروش ساختمان و یا یک متخصص سالن زیبایی باشید می‌توانید کار خود را از طریق یک وب سایت به همه معرفی کنید. با داشتن یک وب‌سایت می توانید هر زمان که مشتری شما تمایل داشت با فعالیت‌ها و پروژه‌های گذشته شما آشنا شود او را به دیدن وب سایت خود دعوت کنید. بدون اینکه نیاز به صرف هزینه و وقت زیادتری برای تهیه بروشور و یا کتابچه‌های تبلیغاتی و راهنما داشته باشید.
۸) افزایش توان رقابتی
امروزه رقابت در وب به عرصه بزرگی تبدیل شده است. میلیون‌ها سایت در وب وجود دارد و این عدد روز به روز در حال افزایش است؛ سازمان ها با بهره گیری از فناوری اطلاعات می توانند بر توان رقابتی خود در این عرصه بیافزایند.
انواع کسب و کار اینترنتی
در اینجا با انواع مدل های کسب وکار اینترنتی آشنا خواهید شد. با شناخت این مدل‌ها می‌توانید برای شروع و راه اندازی کسب و کار اینترنتی بهتر تصمیم بگیرید. ببینید کدام نوع کسب وکار اینترنتی برای شما میسر و جذاب‌تر است.
۱- فروش محصولات فیزیکی
در این مدل کسب و کار اینترنتی شما نیاز به محصولات فیزیکی برای فروش دارد. منظور از محصولات فیزیکی هر نوع محصولی است که باید برای فروش آن سیستم ارسال و تحویل فیزیکی داشته باشید. به این سیستم تحویل دلیوری Delivery گفته میشود.
در نظر داشته باشید راز موفقیت این نوع کسب و کار اینترنتی در سرعت تحویل کالای شماست. هرچقدر سیستم دلیوری شما دقیق‌تر و خوش‌قول‌تر باشد، بیزینس شما موفق‌تر و پول‌سازتر خواهد بود. یکی از ارزش‌های استارت آپ های موفق اسنپ . دیجی کالا همین سیستم دلیور آن‌هاست.
درفروش محصولات فیزیکی ممکن است شما مالک، تولیدکننده و توزیع‌کننده کالا باشید. اما ممکن هم هست کالا متعلق به شما نباشد و شما واسطه فروش باشید.
بر همین اساس این مدل کسب و کار اینترنتی به دو نوع دیگر دسته‌بندی می‌شوند:
الف- فروش مستقیم
در این مدل کسب و کار شما تولیدکننده یا توزیع‌کننده محصولات فیزیکی هستید. مثلاً ممکن است شما تولیدکننده محصولات اورگارنیک هستید. ممکن است شما محصولات خانگی تولید می‌کنید. شاید واردکننده کالای دیجیتال باشید. ممکن است صنایع‌دستی تولید می‌کنید.
در این مدل شما می‌توانید محصولات فیزیکی خود را از طریق راه اندازی کسب و کار اینترنتی و طراحی یک مدل کسب و کار به یک کسب وکار نوپا (استارت آپ) تبدیل کنید. در روش فروش مستقیم کالای شما از طریق وب‌سایت فروشگاهی یا شبکه های اجتماعی مانند اینستاگرام به فروش خواهد رسید.
ب- فروش واسطه‌ای
اگر تولیدکننده نیستید نگران نباشید! لازم نیست حتماً تولیدکننده باشید و کالای فیزیکی‌تان را بفروشید. شما می‌توانید هنرمند فروش واسطه‌ای باشید. بسیاری از افراد و کسب وکارها از طریق فروش واسطه‌ای درآمد فوق‌العاده‌ای کسب می‌کنند. سایت دیجی کالا در ابتدا و هنوز هم بسیاری از کالاهای سایت خود را به‌صورت واسطه‌ای بفروش می‌رساند. سایت بامیلو هم همین‌طور.
شاید افرادی را می‌شناسید که در حوزه خاصی فعالیت دارند، اما درفروش کالای خود با مشکل روبرو هستند. پس برای خود یک مدل کسب وکار طراحی کنید و شروع کنید. به‌زودی یک مطلب آموزشی کامل در خصوص آموزش طراحی مدل کسب وکار یا بیزینس مدل در بهترین ایده منتشر خواهیم کرد. شما می‌توانید کالا یا مجموعه‌ای از کالاهای دیگران را بفروشید. پس نگران نداشتن محصول فیزیکی خود نباشید. فقط یادتان باشد راز موفقیت فروش و رضایت مشتریان شما در سرعت تحویل کالای شماست.
۲- فروش محصولات مجازی
در این مدل کسب و کار اینترنتی شما دیگر نیاز به محصولات فیزیکی ندارید. بلکه نیاز به محصولات مجازی دارید. منظور از محصولات مجازی هر نوع محصولی است که برای فروش آن نیاز به سیستم ارسال و تحویل فیزیکی نداشته باشید. سیستم تحویل یا دلیوری Delivery شما به‌صورت مجازی و آنلاین اتفاق می‌افتد.
فروش انواع نرم‌افزار ویندوز، اپل و اندروید و … فروش آنتی‌ویروس، محصولات آموزشی و کمک‌آموزشی قابل دانلود مانند فایل‌های ویدیویی و صوتی در این نوع محصولات مجازی هستند.
در این نوع کسب وکار اینترنتی مشتریان به‌راحتی تصمیم به خرید می‌گیرند؛ چراکه فاصله خرید تا تحویل کالا در حد چند دقیقه است.
دوره‌های آنلاین و فایل‌های آموزشی قابل دانلود در سایت بهترین ایده نیز فروش محصول مجازی محسوب می‌شوند.
سایت‌هایی مثل فرادرس و استاد سلام و … از این نوع سایت‌ها هستند. با سایت‌های فروش کتاب الکترونیکی مثل کتاب سبز و کتابناک. سایت‌ها فروش کتاب‌های صوتی مثل نوار.
راز موفقیت این نوع کسب و کار اینترنتی در سیستم‌سازی دقیق و طراحی سایت حرفه‌ای فروشگاه مجازی است.
۳- فروش خدمات
در این مدل کسب وکار اینترنتی انواع خدمات از طریق اینترنت ارائه می‌شوند. خدماتی مانند مشاوره، رزرو هتل، خرید بلیت هواپیما و قطار به‌صورت آنلاین. رزرو یا خرید همایش و کنسرت. خرید بلیت سینما که در ابتدای مقاله مثال زدیم.
مثال‌هایی برای این نوع کسب وکار اینترنتی
- جاباما و اسنپ تریپ برای رزرو هتل
- علی‌بابا برای خرید بلیت هواپیما و قطار
- ایوند برای رویداد و سمینار و همایش
- ایران کنسرت برای کنسرت
- تیوال برای تئاتر
- سینما تیکت برای خرید بلیت سینما
- سایت‌های ثبت دامنه و هاستینگ هم از این نوع کسب وکار اینترنتی فروش خدمات محسوب می‌شوند.
۴- کسب و کارهای اینترنتی مبتنی بر محتوا
یکی از بهترین و کم درد سرترین مدل های کسب وکار اینترنتی، مدل درآمدزایی از تولید محتوا و فروش محتوا است. شاید به جرات بتوان گفت یکی از بهترین مدل های کسب وکار اینترنتی بدون سرمایه، تولید محتوا است. تولید محتوای باارزش و تبدیل آن به پول و ثروت. هم می‌توانید به‌صورت مستقیم محتوا را به پول تبدیل کنید و هم به‌صورت غیرمستقیم! در ادامه به آموزش این روش به‌صورت مفصل خواهیم پرداخت.
۵- کسب وکار اینترنتی مبتنی بر مهارت و تخصص
یکی دیگر از مدل های کسب وکار اینترنتی، فروش مهارت و تخصص از طریق اینترنت است. ممکن است شما مهارت برنامه‌نویسی داشته باشید. مهارت طراحی سایت، مهارت سئو، مهارت بازاریابی اینترنتی و سئو. این مهارت‌ها قابلیت فروش هستند. با انجام دادن پروژه‌های مختلف می‌توان درآمد بسیار خوبی از اینترنت کسب کرد. مهارت‌های کسب درآمد از اینترنت در دنیای امروز بسیار اهمیت پیداکرده‌اند. ما در دوره غیرحضوری و قابل دانلود کسب وکار اینترنتی، تمام این مهارت‌ها را به شما آموزش می‌دهیم.
