تحول دیجیتال (Digital Transformation) یکپارچه‌سازی فناوری دیجیتال در تمام زمینه‌های کسب و کار بوده و به طور ریشه‌ای به تغییر نحوه انجام عملیات آن و ارزش‌رسانی به مشتری تمرکز دارد. به علاوه، به ایجاد تغییرات فرهنگی سازمانی که برای مقابله با چالش‌های وضع موجود نیاز است می‌پردازد.
تحول دیجیتال برای انواع کسب و کارها لازم است. موضوع اصلی تمام مقالات و بحث‌های علمی مرتبط با کسب و کار چگونگی رقابتی ماندن در دنیای دیجیتال امروز است. اما معنای اصلی آن برای رهبران کسب وکار واضح نیست. آیا تحول دیجیتال به معنی استفاده از فضای ابری است؟ یا اینکه نیاز به گام‌های مشخص دارد؟ آیا نیاز به تعریف ردیف شغلی جدید داریم که چارچوب تحول را مشخص کند یا استفاده از خدمات مشاوره‌ای کافی است؟ کدام بخش های استراتژی کسب و کار باید تغییر کند؟ آیا این کار ارزش کافی را دارد؟
در اینجا سعی می‌شود به سوالات معمول درمورد تحول دیجیتال (Digital Transformation) پاسخ گفته شود. به دلیل اینکه تکنولوژی نقش اصلی را در توانایی تکامل کسب و کار در بازار و رساندن ارزش به مشتری ایفا می کند، مدیران ارشد فناوری اطلاعات باید سازمانهای خود را به سمت این مقوله هدایت کنند.
تحول دیجیتال چیست؟
به دلیل اینکه تحول دیجیتال (Digital Transformation) برای هر شرکت شکل متفاوتی دارد، ارائه یک تعریف واحد از آن کاری دشوار است. اما، به طور کلی، تحول دیجیتال، یکپارچه‌سازی فناوری‌های دیجیتال با تمام زمینه‌های کسب و کار است. این یکپارچه سازی سبب تغییرات بنیادینی در مورد عملکرد و نحوه ارزش‌رسانی به مشتری می‌شود. به علاوه اینکه این کار یک تغییر در فرهنگ سازمانی است که نیاز به چالش با وضعیت موجود دارد. به این معنی که گاهی نیاز است از فرآیندهای کسب و کار قدیمی که شرکت بر پایه آن‌ها ساخته شده است کنار گذاشته شود تا بتوان به فعالیت‌های جدید و متناسب‌تری را انجام داد.
با وجود تعداد زیادی تعاریف و مقالات، فهم علت وجود سردرگمی‌ها حول این موضوع مشخص است.
Greg Verdino بر روی دستاوردهای تحول دیجیتال برای یک کسب و کار تمرکز دارد. او می‌گوید:
تحول دیجیتالی، فاصله میان انتظارات مشتری دیجیتال و ارزش واقعی تحویلی به او را از بین می‌برد.
یک تعریف از Agile Elephant بر روی تمام راه‌هایی که کسب و کارها ممکن است برای بهبود وضعیت فعلی به کار رود تاکید دارد. بر اساس این تعریف «تحول دیجیتال نیاز به تغییر در رهبری، تفکر متفاوت، تشویق به نوآوری و مدلهای جدید کسب و کار و افزایش استفاده از تکنولوژی جهت بهبود تجربه کارکنان، مشتریان، تامین‌کنندگان، شرکا و ذی‌نفعان است.»
چرا تحول دیجیتال اهمیت دارد؟
دلایل بسیاری را میتوان جهت روی‌آوردن کسب و کارها به سمت تحول ذکر کرد اما به نظر می‌رسد مهم‌ترین دلیل آن این باشد که آن‌ها مجبور به این کار هستند. در واقع این مسئله برای بسیاری، مسئله مرگ و زندگی است.
هووارد کینگ (Howard King) در یک مقاله در گاردین این گونه می‌گوید:
کسب و کارها به انتخاب خود تحول پیدا نمی‌کنند، چون کاری هزینه‌بر و پر ریسک است. کسب و کارها به سمت این تحول می‌روند جون نمی‌توانند تکامل پیدا کنند.
جان مارکانت، مدیر ارشد IT شرکت ونگارد، گفته است:
به S&P 500 نگاه کنید. در سال ۱۹۵۸، شرکت‌های امریکایی به مدت ۶۱ سال در این لیست می‌ماندند. در سال ۲۰۱۱ این مدت به ۱۸ سال کاهش یافت. هم اکنون شرکت‌های این لیست هر دو هفته تغییر می‌کنند. فناوری محرک این تغییر است. در صورتی که شرکت‌ها بخواهند موفق باشند، باید بدانند چطور فناوری را با استراتژی ترکیب کنند.
به علاوه اینکه مدیران ارشد IT درمورد تداوم حیات شرکتشان و شغل خودشان نگرانند. به همین سبب بر روی اطمینان بخشی به شرکت در این زمینه، تحول دیجیتالی را آغاز می‌کنند.
حتی اگر مدیران کسب و کار، این را کاری غیر ضروری بدانند، دلایل زیادی وجود دارد که می‌تواند آن‌ها را برای حرکت به این سمت توجیه کند:
رقبای آن‌ها به این سمت می‌روند. بر اساس گزارش تحقیقاتی فارستر، افراد اجرایی شرکت‌ها پیش‌بینی کرده‌اند که در سال ۲۰۲۰، نزدیک به نیمی از درآمد آنان صرف فعالیت‌ها دیجیتال خواهد شد.
این کار آن‌ها را سودآورتر می‌کند. بر اساس آخرین نظرسنجی گارتنر، ۵۶ درصد می‌گویند که بهبود دیجیتال آن‌ها، آن‌ها را سودآورتر کرده‌است.
این کار آن‌ها را کاراتر می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد که از هر ۱۰ تصمیم‌گیرنده فناوری اطلاعات، ۹ نفر ادعا دارند که سیستم‌ها قدیمی، آن‌ها را از استفاده از فناوری‌های دیجیتالی که به کارایی‌شان کمک می‌کند، باز می‌دارد.
مشتریانشان، از آن‌ها رضایت خواهند داشت. هم مشتریان خارجی و هم کارکنان داخلی سازمان، تکنولوژی‌های دیجیتال را در تمام جنبه‌های زندگی‌شان به کار گرفته‌اند. از خرید آنلاین با تلفن همراه تا تنظیم درجه حرارت منزل از راه دور. آن‌ها منتظر هستند تا این‌ها به کسب و کارشان وارد شود.
تحول دیجیتال در ایران
تحول دیجیتال (Digital Transformation) از روندهای جهانی است که البته در ایران نیز اخیرا حرف های زیادی در مورد آن شنیده می شود. سازمان ها درصدد آن هستند که با ایجاد تحول دیجیتالی مزیت رقابتی (که البته اگر خوب طراحی و اجرا شوند) ایجاد کنند. البته در مواردی این تحولات با نیت ایجاد مزیت رقابتی پیاده سازی می شوند در حالی که مواردی نیز برای بقا و ادامه رقابت لازم خواهند بود.
اتفاق اخیری که در مورد تاکسی های اینترنتی افتاد مثالی بارز و نزدیک به ذهن است. تاکسی های پلاک زرد در اقدامی دور از انتظار اکنون با اپلیکیشن کار می کنند. بدیهی است که تقریبا هیچ یک از این رانندگان محترم تمایلی به این کار نداشتند ولی در صحنه رقابت با اسنپ و تپسی و … گریزی ندارند. این اتفاق در سالهای آینده برای بسیاری از صنایع محتمل است و ما خواهیم دید که بسیاری از برندهای غول بازار مجبور خواهند بود از مدلهای کسب و کار نوین دیجیتال تبعیت کنند، البته اگر خودشان ابتکار عمل را در دست نگیرند.
حالا که صورت مساله مشخص شد، طبیعی است بسیاری از سازمانهای موجود بخواهند دیر یا زود این تحول را در سازمان انجام دهند. تحول دیجیتال در ایران ، شروع ایجاد یک مشکل خواهد بود. چرا که دانش کافی در سازمانهای ما وجود ندارد و از آنجایی که بسیاری از مدیران نیزدر همه زمینه ها متبحر هستند و به قولی عقل کل هستند، نیازی به استفاده از افراد مجرب هم حس نخواهد شد.
دلیل شکست تحول دیجیتال در ایران
طرح های “تحول دیجیتال” متعددی با بودجه های هنگفت (اگر هم هنگفت نباشند، در این موقعیت اقتصادی بار سنگینی برای سازمان هستند) شروع خواهند شد و منابع قابل توجهی از سازمان را درگیر می کنند و به احتمال زیادی شکست خواهد خورند. دلیل این شکست ها متعدد هستند ولی مطلبی که در این نوشته سعی به توضیح آن دارم، دقت درایجاد سنگ بنای این تحول است. میتوان امیدوار بود اگر مدیران درک درستی از تحول دیجیتالی و فلسفه آن داشته باشند، سنگ اول را درست بنا کنند و از کج رفتن این تحول ها تا ثریا جلوگیری کنند.
نکات مهم در تحول دیجیتال
اما نکات زیر در مورد تحول دیجیتال در سطح مدیریت ارشد و رهبری سازمان باید حتما مورد توجه قرار گیرد:
دیجیتالی کردن فرآیندها و فعالیت های کنونی سازمان، تحول دیجیتال محسوب نمی شود!
طرح هایی که عموما مبتنی بر استفاده از آخرین تکنولوژی ها هستند یا قصد آن بروز رسانی سیستم ها یا کاهش هزینه ها هستند، تحول دیجیتال نیستند! این طرح ها ممکن است به بهره وری و اثربخشی عملیاتی سازمان کمک کند ولی تحول محسوب نمی شوند چون تاثیر تعریف شده ای بر استراتژی و موقعیت آتی شرکت در بازار نخواهد داشت.
یکی از ویژگی هایی که استراتژی تحول دیجیتال دارد این است که تغییرات حاصل از آن باید ارزش متمایزی را به مشتری ارایه کند. به عبارت دیگر پیشنهاد ارزش یا VALUE PROPOSITION در برنامه ها با روندهای کنونی یا آتی بازار منطبق می گردد و ممکن است ادامه همین راهی که شرکت در حال حاضر میرود، نباشد.
کلمه تحول، یک کلمه کلیدی است.
اگر طرحی برای سازمان تحت عنوان تحول دیجیتال طراحی شده ولی فرهنگ سازمان بعد از آن تغییری نمی کند، حتما نیاز به بازنگری دارد. این تحول، حتما فرهنگ سازمان را تغییر می دهد.
بطور خلاصه، تحول دیجیتال مسیری است برای تغییر، نوآوری و بازآفرینی روشهای خلق ارزش که از نحوه تفکر رهبران و مدیران ارشد سازمان نشات می گیرد. دیجیتالی کردن مدل کسب و کار کنونی و فرآیندها عملی پسندیده است ولی تحول نیست. اگر فرهنگ سازمان تغییر نمی کند، باز هم تحولی در کار نیست و شما یک نسخه دیجیتالی از سازمان قبلی خود را دارید که باز هم در تلاطم رقابت بازار روشی برای بقا پیدا نخواهد کرد.
